Edoardus, Dei gratia, rex Angliae, dominus Hyberniæ et dux Aquitaniae, omnibus ad quos litterae pervenerint salutem.
Sciatis quod deputamus et assignamus ad recipiendum nomine nostro a praelatis, baronibus, militibus, domicellis, communitatibus et aliis quibuscumque
in Agenesio recognitiones feudorum ac tenementorum quæ iidem prælati, barones, mililes, domicelli, communitates et aliiquicumque tenent
vel tenere debent de nobis in Agenesio ubicumque, necnon servitiorum et deveriorum quæ nobis facere debent pro eisdem, dilectos nostros Raymundum de Campania (1), Bernardum de Santo Lupo-majorem et Bernardum Martini, cives et judices nostros Agenenses et eorum duos vel alterum, ita quod non sit melior conditio occupantis, ad faciendum inde,
nomine nostro, fieri publica instrumenta. In cujus rei testimonium has litteras nostras fieri omnibus patentes.
Teste me ipso, apud Montemflanquinum (2) reteutum, XII° die mensis novembris, anno regni nostri XIIIlI(3).
Raimond de Champagne ou de Campania était sénéchal, et non pas sous-sénéchal, d'Agenais mais comme la sénéchaussée d'Agen dépendait de la sénéchaussée d'Aquitaine, notre acte lui donne le Titre de sous-sénéchal. Le Catalogue des Rôles gascons lui donne son véritable titre, en mentionnant qu'en 1289 Edward ler lui donna les frais causé par le duel entre Berard
de Montaigu et Jourdain de Lisle, et qu'en 1297 il obtint diverses indemnités pour les pertes que la guerre lui avait causées.
(2) Montflanquin, arrondissement de Villeneuve, département de Lot-et-Garonne.
(3) Les années du règne d'Edward ler se comptent partir du 20 novembre 1272; le 12 novembre de la quatorzième année de son règne est donc en 1286.
Registres des hommages rendus au roi d'Angleterre dans les sénéchaussées d'Agenais et de Condomois.
.Archives du département: Chambre du Domaine: Hummages.Copie collationnée au XVIIIe siècle, sur papier. Communiqué par M.Jules Delpit.
Les archives de l'ancien Bureau des Finances de Guyenne ayant été dispersées ou détruites, cette copie, authentique et executée pour l'usage du Bureau des Finances,
est devenue précieuse; cependant, nous ne pouvons l'analyser qu'imparfaitement, à cause de sa nature et de sa longueur. Il est ubitile d'insister sur les différents genres
d'intérêt que présente le procès-verbal d'une des opérations les plus importantes du régime féodal, exécutée au XIIIe siècle, dans un fief aussi vaste et comprenant plus
de 140 articles.
On y trouve des exemples de l'emploi de presque tous les mots curieux dont la latinité du moyen âge se servait pour désigner les différentes espèces de fiefs, les différents
droits dont ces fiefs étaient grevés, les différentes natures de redevances qu'ils payaient: Dans les possessions désignées par les noms d'urbs, castrum, bastida, feudum, retrofeudum,
factum, affarium, cayranum, mota, cantinasium, frandat, cavalaria, militia, francaria, francalo, hospitium, sirvanatge, etc. Le seigneur prélevait, indépendamment de ses droits ordinaires de justice, qui étaient une des principales ressources de la suzeraineté, les droits de vente, qui semblaient établie exprès pour empêcher les transactions; car ils s'élevaient souvent à un douzième de l'objet vendu, meuble ou
immeuble. Puis, les droits désignés par les mots: acaptagium, retro acaptagium, captagium, cavalgatu, spurtula, sporla, gardiagiurn, clarmores minores et majores, daubium, macellum, oblia, leuda, laudimium, etc. ('), tous ces droits se payaient en sous morlans ou arnaudins ou tournois noirs, en fers de lances ou éperons, dorés ou non, en paires de gants blancs, en oiseaux de fauconnerie ou de basse-cour, en deux colombes blanches, en un roussin, en pain, en céréales, en vin, etc., le tout indépendamment de la foi, du serment de fidélité et de l'hommage.
Ces derniers devoirs, qui, dans le Bordelais, étaient généralement dus à chaque changement de seigneur et de feudataire, n'étaient dus, en Agenais, qu'au changement du seigneur par mort ou aliénation.
Cependant, le seigneur de Caumont et quelques autres paraitraient avoir été tenus à prêter le serment de fidélité à chaque changement du maire d'Agen, si ces mots: in qualibet mutatione domini majoris agennensis, ne devaient pas être pris comme l'équivalent de ceux employés dans la formule ordinaire: in mutatione domini prcaedicti, c'est-à-dire du seigneur dominant.
Une autre circonstance mérite d'être remarquée tandis que partout ailleurs le service militaire d'un chevalier est estimé beaucoup plus haut que le service d'un écuyer, en Agenais, la formule générale est unum militem vel domicellum; une fois même on trouve (§ 1er) : unum militem vel arquerium. On pourrait croire, au premier aspect, que ce service étant personnel, il était dù aussi bien quand le tenancier était chevalier que lorsqu'il n'était qu'écuyer; mais cette supposition ne peut être admise, car on trouve quelquefois le tenancier ou les tenanciers déclarant devoir le service de plusieurs chevaliers,
et, le plus souvent, qu'ils doivent seulement leur quote-part dans le service d'un clievalier ou d'un écuyer.
Ce fractionnemeut des fief est un fait qui mérite d'être remarqué: il est si fréquent et poussé si loin, qu'il n'est pas rare de trouver des déclarations portant que le tenancier doit le sixième, le douzième et jusqu'au seizième d'un chevalier. On dirait qu'au lieu d'héritages partagé: il s'agissait à'exploitations en commun, et que les nobles de l'Agenais pouvaient alors prendre des actions sur telle ou telle forteresse, comme ils peuvent en prendre aujourd'hui sur tel ou tel chemin de fer. Ce fait mérite d'autant plus l'attenlion, que presque jamais les déclarations ne sont faites directemenl au nom
d'une femme: lorsqu'un mari fait une déclaration pour un fief qui lui vient de sa femme, il ne la nomme pas, et c'est à peine si quelques-uns la désignent par son prénom.
Ce recensement eut lieu en vertu d'une ordonnance royale datée de Monflanquin le 12 du mois de novembre 1286, et qui nommait commissaires pour y procéder le sénéchal d'Agenais Raimond de Champagne, chevalier, et maitre Bernard de Saint-Loubès, avec Bernard de Martin, bourgeois et juges d'Agen. Ce recensement fut
(1)Les mots soulignés ne se trouvent pas dans Ducange.
exécuté immédiatement, car le surlendemain, 1 novembre, les commissaires avaient déjà reçu vingt-quatre déclarations, et la cent quarante-quatrième et dernière déclaration ne fut faite que le 26 du mois de janvier de la même année, qui est pour nous 1287.
Les temoins devant qui eurent lieu ces déclarations, presque tous clercs ou bourgeois, ne sont pas toujours nommés; mais leur nombre ne dépasse presque jamais celui de trois ou de quatre. Le personnage qui est le plus souvent nommé parmi ces témoins est le célèbre Fortaner de Casancva, chevalier, ancien maire de Bordeaux, et qui probablement était alors sénéchal d'Aquitaine, quoique nulle part ce titre ne lui soit donné dans cet acte. Cette circonstance, jointe à celle autre qu'un grand nombre des déclarants portent des noms inséparablement unis à l'histoire de la Guyenne: les Gontaud,
les Caumont, les Albret, les Piis, les Xaintrailles, les Dufossat, les Peyrusse, les d'Aux, les Galard, etc., nous ont fait penser que ce curieux et importanl document, qui semble au premier aspect n'intéresser que l'Agenais, devait néanmoins trouver une place dans les Archives historiques du département de la Gironde.
Pancharta, recognitiones feudorum, homagiorum, caeterumqueobseduiorum
a nobilibus et aliis Agennensis et Condomiensis terrae incolis domino Edoardo Angliae regi, tanquam Aquitaniae.duci, Ageneziique domino, anno
Domini millesimo ducentesimo octuagesimo sexto, praestitorum continens.
Autiquorum discretio consueyit ritè gesta scripturm testimonio commendare,
ne semel decisa humana memoria subscribente valeant in
dubietatis scrupulum revocari hinc est quod nos Raymondns de Campania,
miles, subsenescallus Agennensis, patefieri volumus universis nos recepisse
litteras domini nostri regis Allallae, ducis Aquitanioe quarum tenor
sequitur in haec verba. « Edoardus. ( Voyezn° C LXXXI)quarum litterarum
authoritate nos, subsenescallus prediclus, ad recipiendum nomine dicti domini nostri Regis a prælatis, baronibus, militibus, domicellis, communitatibus
et aliis personis infrà scriptis reco~nitiones feudorum et tenementorum
qu2e lidem præ\ati, barones, milites, domicelli, communitates et
aliæ personæ infrascriptae tenent a domino nostro rege et duce prædicto.
(le copiste a oublié de transc~~ire ici i~n.~nembre de phrase). prout in
sequentibus liquidiùs est videre
1. ln primis dominus Vitalis de Beraut, miles, recognovit se tenere a
dicto domino rege Angliæ castrum de Beraut, cum pertinentiis suis, pro
quo recognovit se debere facere unum par calcariorum deauratorum, in
qualibet mutatione domini ex parte tamen domini Agenesii; et unum
Nec~xxxrr.militem vel unum arquerium, equitem armatum, de exercitu, quando
communis exercitus Agennensis exit; et ad consuetudinem Agennenseffi
fidem, et homagium, etc.
2. Item, Mancipius de Calongis recognovit se tenere, cum partional'iis
suis, 'a prædicto domino rege et duce castrum de Calongis, cum pertinentiis
suis, pro quo recognovit se debere facere, una cum partionai-iis
suis, unum militem vel unum scutiferum armatum equo, quando fit exercitus
communis in Agenesio; et homagitim.
3. Item, Gcraldus de Serra, miles, dominus de Podio-Superossa, in
parte sua reco~novit se tenere a dicto domino Rege medietatem dicti
castri, excæpto pedagio quod asserit se tenere a dominis de Montcrabel;
pro qua parte castri est vassallus dicti domini Regis et si quis ipsum
dominum Agennensem cum armis impediret, ipse debet deffendere cum
armis et juvare, in Agenesio, cum toto posse suo; et nihilominus fidem et
hommagium.
4. Item, dominus de Podio Barsaco, miles, dominus d'Astafort, in parte
sua, recognovil se tenere, cum partionat-iis suis dicti castri, a dicto domino
rege, castrum d'Astafort, cum pertinenliis, exceptis suis decimis quas
tenet de ecclesia, ipse et sui partionarii. Pro quo castro, cum partionarüs
suis, tenetur facere homagium et unum militem de exercitu, quando communis
exercitus Agennensis exit; et decem libras arnoldenses vel ceotmu
solidos morlanos, in mutatione domini Agenesii. Et sciendum quod alter
condominorum debent facere in persona propria dictum exercitum, quod
prædicli domini sunt et debent esse immunes cum uno milite seu scutifero,
armato equo et armis.
5. Item, Raymundus de Porta reco~novit se tenere, una cum fratribus
suis, a dicto domino rege et duce, militiam de Corbian, cum pertinentiis
suis; pro qua debent facere, cum quibusdam quae habent extra diocezim
Agenesil et cum aliis partionariis qui habent de his, quae habent extra
dictam diocezim, unum arquerium peditem cum ballista vel mauban, etc.
En marge est écrit Vide libro F., fol. î 2 recto, des archives du chaleau
de Lombriere, la reconnaissance dudit Raymond de Porta et Bernard de
Porta, son cousin ou il.
6. Item, Guillermus Arnaldi de Rupe et Arnaldus Lupus de Laserra
reco~noverunt se tenere a dicto domino Rege rnedietatem castri de Sen3~
sano, cum pertinentiis suis; pro qua recognoverunt se debere facere eidem
domino Regi,- medietatem in uno milite armato seu scutifero de exercitu;
et medietatem centum solidorum arnaldensium in mutatione domini Agenesii.
Et Arnaldus Lupus de Laserra recognovit quod Geraldus de Laserra,
frater ejus, habet medietatem in parte sua et facere partem sui deverü; et
nihilominus recognovit se debere facere fidem et homagium, etc.
7. Item, dominus Fortanerius de Cazanova, miles, recognovit se tenere,
a dicto domino Rege, sexlam decimam pai-tem castri d'Escussano; et facere
sextam decimam partem deveriorum superius contentorum, scilicet in uno
milite seu scutifero exercitus, equo et armis armato; et sextam decimam
partem .centum solidorum arnaldensium in mutatione domini Agennensis,
etc.
8. Item, Pelrus de Podiolobaut, recognovit se tenere, a dicto domino
Rege, sextam decimam partem castri d'Escussano, cum suis partionariis;
pro qua debet facere dicto domini Regi, sextam decimam partem in uno
milite seu scutifero armato de exercitu equo et armis; et sextam decimam
partem solidorum (sic) arn. in mutatione domini Agenesii; et fidem; et
homagium, etc.
9. Item, Guillermus de Nlames, recognovit se tenere a dicto domino
Rege, medietatem castri Sancti-Amani, 1')['0qua recognovit se debere facere
decem solidos morlannenses, in mutatione domini Agenesii; et fidem;
et homa~ium, etc.
10. Item, Geraldus de Bilera, miles, tutor Arnaldi de Rupe, l'ecognovit,
nomine dicti Arnaldi, tutorio nomine ipsius, se tenere medietatem
aliam castri Sancti-Amani cum suis pertinentiis, pro qua, nomme ipsius,
recognovit se debere facere decem solidos morlannenses, in mutatione
domini Agenesli.
11. Item, Geraldus de Mediraco, miles, recognovit se tenere a dicto
domino Rege, omnes terras et vineas quas tenet in honore de Francescas,
extra decos ejusdem loci, propter quas recognovit se debere facere dicto
domino Regi unum servientem peditem de exercitu, quando communis
exercitus Agennensis exit.
12. Item, Hugo de Forcezio et Bernadus de Forcezio, recognoverunt
se tenere a dicto domino Rege, quidquid habent in Castro de Forcezio, et
in rupe de Forcezio, ratione quorum recognitionum se debere facere dicto domino Regi, una cum dicto domino Hege, qui quartam parlem habet in
prædiclis locis, centum solidos morlanos, in mutationc domini Agenezii;
et unum militem seu scutiferum, equo et armis armatum de exercitu,
quando communis exercitus Agenezii exit et lioc asseruerunt se debere
facere pro se et omnibus militibus et habitantibus in praedictlis locis, et
nihilominus fidem et homagium, etc.
13. Item, Arnaldus de Fraulenx, miles, recocognovit se tenere a dicto
domino Rege, quicquid habet et tenet apud Francescas, et in honore ejusdem
loci, extra decos ejusdem loci, tàm pro se quam ratione dominae Honoriæ,
uxoris sux quondam.
Itern, affarium seu frandat vocatum de Salas, quae sunt in honore castri
de Montecrapello; et terram et nemus vocatum de Capot sita in parochia
d'Aubignon; proquibus recognovit se debere facere prædicto domino Regi unum cum (sic) servientem peditern de exercitu, quando nobiles et alii
de patria faciunt exercitum domino Regi; et sacramentum fidelitatis; et
homagium. Excepto de prædictis decimam quam ibi asserit se habere et
tenere a domino Oddone de Malevicino.
14. Item, Petrus d'Aubignon recognovit se tenere a domiuo Agenesii
quartam partem castri de Goalardo, quod est prope Nomendei, cum pertinenciis
suis, pro qua recognovit se debere facere jus in manibus suis.
Dixit tamen quod domini de Goalardo, prope Condomium, debent sibi et
suis garentire in arduis factis.
15. Item, Raymundus de Fraulenx, habitator de Francescas, recognovit
se tenere a domino Agenesii totum affarium vocatum Delgiestar, quod
affarium est in honore et districtu de Francescas; pro quo recognovit se
debere facere eidem domino Agenesii, unum servientem peditem de exercitu,
quando nobiles et alii de patria faciunt exercitus.
16. Item, Bernadus de Paderno recognovit se tenere, una cum Forte
fratre suo, a domino Agenesii, cavalariam de Padern, sitam in parrochiis
de Flarrat et de Sancto-Joanne de Furfortan et de Ambrus; pro qua recognovit
se debere facere, cum dicto fratre suo, decem solidos arnoldenses,
in mutatione domini Agenesii.
17. Item, Gailhard de Rupe, miles et Oliverius de Lissa, domicellus
recognoverunt se tenere, a domino Agenesii, omnia que habent in paroeliiis
de Bereyssano et de Sancto-Crapazio, prope Lavardacum pro qui355
bus recognoverunt se. debere facere sextarn partem expensarum in uno
milite seu scutifero ùe exercitu quem dixerunt quod domini de Berey!
sauo debent facere, quaudo communis exercitus Agenesii exit.
18. Item, Bernadus Peloti, domicellus, reco~no~~it se tenere a domino
A~enesü, quoddam feudum vocatum Folgars in parrochia Sancti-Petri
d'E~cobet; et quoddam molendinum vocatum molemlinum de Pelet quod
est in parrochi~ Sancti-Joannis de Lompiano et quoddam feudum vocatum
La Peletenta. in pai-rochiis Sancti-Laui-entii et de Sancta-Cecilia, prope
Bozetum, quæ omnia asserit esse feuda militaria; et tenetur facere pro
.praedictis, domino A~enezü, juramentum fidelitatis.
'19, Item, Petrus 0' Aubuchon, et Gailhardus de Rupe, et Guilhermus
Raymundi de Nazaretho, recognoverunt se tenere medietatem castri
d'Espienx, scilicet dictus Petrus quartam partem et dictus Gailhardus mediam
quartam, et dictus Guilhermus aliam mediam quartam, pro quibus
recognoverunt se debere facere quinquaginta solidos arnaldenses, in mutatione
domini Agenezii; videlicet dictus Petrus viginti quinque solidos et
quilibet aliorum duodecim solidos cum dimidio; et nihilominus recognoverunt
se debere facere medietatem in uno milite seu scutifero de exercitu,
quando communis exercitus exit de Agenesio; et sacramentam fidelitatis;
et homagium.
20. Item, Petrus de Podio et Petrus de Bupc reco~anoverunt se teuere
a domino Agenesil tres partes feudorum vocatorum de Larribau, sci~orunu
ni panochiis Santi-Petri d'Esetissano, vel alibi, ubicumque se extendant
in episcopatu Agenneusi; quibus recognoverunt se debere facere tres
partes in uno serviente pedite, purtant.e perpunctam et capellum ferreum,
et cot1'ampunctam, et gorguel'iam, et lanceam, de exercitu, quando communis
exercitus fit in Agenesio.
21. Item, Geraldus Laura recognovit se tenere, una cum fratribus suis,
ea quie tenent in parrochia de Fraulenx, et Sancti-Orent-ii de Cuzaco, et
Sancti-Bartholon-rei de Trillan, excepta quadam petia vineoe; pro quibus
recognovit quod ipse et fratres sui debent, facere dicto domino Agenezii,
pro exercitu, unum servientem peditem, quando communis exercitus exit
Agenesii.
22. Item, dominus Geraldus de Altigiis, miles, et Petrus de Aitigiis,
recognoverunt se tenere a domino Agenezii quartam partem tertiae partis
NeCLXXi.XcIaIst.ri de Fieux, cum suis pertinentiis, pro qua quidem quarta parte lertrae
partis dictus Geraldus recognovit, una cum dicto Petro, quod debent et
tenentur Pacere, dicto domino Regi, quindecim solidos morlanos de acaptagiis,
in mutatione domini A~enezü.
23. Item, dominus Galabrunus de Ligardes, et Petrus Vicnau, domicellus,
recognoverunt se tenere a domino Agenezii, campinasuum vocatum
Vicnau, situm in honore Montiscrapelli, pro quo recognoverunt se debere
facere, in mutatione domini Agenezii, quatuor capones, et unum barrile
vini, et sex placentas.
24.. Item, Bernardus de Hospitali, Bedotus de Lauro, Arnaldus Garaim
Laureta, Vitalis de Tapia, Joannes de Poote, Petrus Lamberti, Arnaldus
Garsim de Lauro, Martinus de Garmens, Andreas de Podio, consules et
syndici villæ de Manso, Agennensis diocezis, recognoverunt, pro se et
universitate seu communitate ejusdem qtianclo dominus venit noviter
in Agenezio, tenentur prestare juramentum fidelitatis et obedientiae ipsi
domino Agenezil vel ejus certo mandato, in forma et modo quo præstalur
per consules Agennii et Condomii et aliarum "illarum diocezis Agennensis.
Et si ipse dominus venerit apud Mansum pO[est habere de universitate
dictæ ville de Manso singulariter simile juramentum:
Item, quod universitas dicte villm de Manso tenetur et debet facere
exercitum domino Agenezii quando mandatur et fit generaliter per alias
communitates diocezis supradictæ, per modo quo fit et debet fieri per
communitates generaliter in Agenezio. Et illum sequi tenentur cum armis
praeter (sicJ dominium Agenezii.
Item, quod dicta universitas de Manso tenetur accipere dominum Agenezii
in villa de Manso, iratus v el pacatus veniens.
Acta fuerunt hmc apud Agennium wuu die introitus mensis novembris
anno Domini millesimo ccmoLSTS~°°vu° in presentia et testimonio fratri3
Arnaldi de Marchia, gardiani fratrum minorum Agennii, magistri Geraldi
de Andirano, canonici Sancti-Caprazii, Joannis Costelli et Fortii Sanxii de
Vidailhaco.
25. Postquam in crastinum, videlicet ~v° die dicti mensis, Berolus et
Arnaldus Garsiæ de Lauro, fratres, recognoverunt se tenere, una cum
Vitale fratre suo, pro indiviso, a domino Agenezii immediate, sextam partem
castri de Calonges, et jurisdictiones ejusdem castri et redditus, terras,
vineas, nemora et alia bona quæ habent in honore et districtu ejusdem
castri et pertinentils, et apud Niansum, et in districtu, et alibi, ratione
dicti castri; et pro pradictis recognoverunt se debere facere domino Agenezii
sextam partem in uno milite vel domicello armalo de exercitu, quando
fit communiter in Agenezio; et sacramentum fidelitatis.
Testes sunt de ista recognitione dominus Fortanerius de Cazanova,
Joannes Costelh, Fortinus Sancii de Vidallaco.
26. Item, Guillelmus de Podanas, miles, reco~novit se tenere a domino
Agenezii medietatem castri de Podanas et medietatem pertinentiarum suarurn,
ratione quorum rocognovit se debere facere, pro indiviso, cum suo
partionario unum militem vel domicellum cum armis, qui debet sequi
dictum dominum Agennensem, quando exercitus communis sequitur ipsum
dominum, secundum usum et consuetudinem Agennensem.
Item, ratione dicti castri et pertinentiarum praedictarum debet facere
quinquaginla solidos morlanenses, domino mutanti in Agenezio; et nihilominus
homa~ium et fidelitalis juramentum.
27. Item, Doatus Amanevi, domicellus, recognovit se tenere in feudo
gentili, ab illustri domino rege Angliæ, duce Aquitaniæ, terras quas tenet
in parrochia Sancti-Salvatoris de Podio Melissan; pro quibus recognovit
se debere facere vigenti quinque solidos monetæ currentis en Agennezio
de acaptagils, in mutalione domini Agenezü; et sacramentum fidelitatis.
28. Item, Carbonellus, domicellus, recognovit se tenere, nomine et
occazione Blanchæ uxoris suæ a domino Agenezii, affarum de Terpos, pro
quo recognovit se debere facere unam lanceam cum ferro deaurato, in
mutatione domini A~enezü et sacramentum fidelitatis et homagium.
29. hem, Arnaldus de L\Jse11reco~novit se tenere terram francam et
pertinentüs Montisregalis in parrochia Santi-Petri de Lusen, pro qua
recognovit se debere facere unum servientem, cum lancea et telo, quando
communis exercitus A~enezü exit; et sacramentum fidelitatis; et homagium.
30 Item, Bernardus de Astafforti, miles, recognovit se tenere quicquid
habet in parrochia Sanctæ-Mariæ de Villalonga, et in parrochia de Flaraco;
pro quibus recognovit coram eo querelantibus respondere; et juramenturn
fidelitatis prestare.
Item, reco~uovit quod de hoc quod habet in castro de Montegaillhardo
debet facere centum solidos currentis monetæ, in mutatione domini Agene~,
li; et facere homagium fidelitalis et juramentum.
31. Item, dominus Bertrandus de Somont, miles, recognovit quod illud
quod tenet apud Francescas et in honore ejusdem loci extradecos, tenet a
domino Agenezii, et recognovit se debere facere, pro prædictis, unum
servientem de exercitucum domino Sancti-Bartholomei d'Estrillano, excaepto
eo quod tenet a domino Guillehno Reymundi de Pinibus, nomine dominæ
Vianæ (uxoris) quondam, in dicto loco de Francescas; et sacramentum
fidelitatis.
Item, recognovit idem dominus Bertrandus se tenere a domino Agenezii
illud affarium quod tenet in parrochia d'Anteras, ratione cujus debet stare
juri coram dicto domino.
Item, recognovit quod illud quod tenet in affario de Bandar, quod est
in honore de Francescas, tenet a dicto domino, ratione cujus debet stare
juri coram eo.
32. Item, Petrus d' Aubignon, domicellus, reeognovit se tenere a dicto
domino Rege quartam partem pro indiviso, castri de Lissai, pro qua
recognovit se debere facere, cum partionariis suis, unum militem seu
domicellum armalum, quando exercitus Agennensis exit seu mandatur per
diocesim Agennensem. Et de illo dictus Petrus debet solvere quartam
partem. Recognovit etiam se debere facere pro prædictis cum pf1rtionariis
suis, centum solidos monetae currentis, quando a parte domini Regis domiilium
transmulatur; et homa~ium et fidelitatis juramentum.
33. Item Raymundus de Gellas, miles, recognovit se tenere a dicto
domino Rege, aliam quartam partem prædicti castri de Lissais; pro qua
recognovit se (lebet-e facere prout dictus Pelrus d'Aubi~non partionarius
suus in dicto casta-o recognovit.
Testes sunt in dictis recognitionibus supra contentis; dominus Fortanerius
de Cazanova, miles (Traler arnaldus de lVlarchia), gardianus fratrum
minorum Agennii, magister Geraldus de Andirano, Joannes Costelh, Fortinus
Sancii de Vidailhaco.
34.. Postquam in crastinum, videlicet XVIma die prcedicti mensis novembris,
dominus Fortanerius de Cazano\;a, miles, recognovit se tenere,
nomine Arnaldi de Noelhano, nepotis sui, tutor ut asserit ipsius, a domino
Rege, medietatem castri v ocati del Freisse, cum suis pertinentiis, pro qua
debet facere sacramentum fidelitatis et medietatem in uno milite seu scutifero
de exercitu; et £idem; et homagium.
35. Item, dominus de Cazanova recognovit se tenere a domino nostro
Rege medietatem castri novi de Laslombas, pro qua debet facere sacramentum
fidelitatis et, cum partionario suo, unum militem de exercitu,
quando generalis exercitus fit in Agenesio; et fidem; et homagium.
Testes sunt de istis duabus recognitionibus et deveriis frater Arnaldus
de Marchia gardianus fratrum minorum et Joannes Costelh.
36. Item, dominus Jordanus de Insula junior, recognovit se tenere a
domino rege Anglioe, medietatem castri Podii Gontaldo cum pertinentiis
ejusdem castri; pro qua debet facere homagium; et sacramentum. fidelitatis
et medietatem in uno milite seu scutifero armato equo et armis de
exercitu, quando communis exercitus fit in Agenesio.
Item recognovit dictus Jordanus de [l1sula se tenere a dicto domino
Rege castrum de Montegailhardo cum suis pertinentiis, et illa quæ habet
apud Caborbiza, apud Viana, et apud Avansa; pro quibus debet facere
homagium, sacrameutum fidelitatis, et unum militem seu scutiferum armatum
equo et armis.
37. Item, dominus Jordanus de Insula et Raterius de Duroforti, domicellus,
recognoverunt quod tenent a dicto domino Rege illud quod habent
apud Dunas (Duras?) et in territorio ejusdem loci pro quibus debent facere
centum solidos morlanenses in mutatione domini Agenesii; et fidem et
homagium
38. Item, dominus Andricus de Goutaldo, domicellus, recognovit se
tenere a dicto domino Rege quartam partem castri de Podio de Gontaut,
cum suis pertinentiis; pro qua debet facere homagium; et sacramentum
fidelitatis; et quartam partem in uno milite seu scutifero de exercitu,
quando communis exercitus de Agenesio exit.
39. Item, Joannes de Cepet et Petrus de Tunicaalba, consules villm
de Romevo, pro se et uni\'ersitate dicti loci, recognoverunt quod dictus
dominus Rex habet et tenet in dicta villa de Romevo et pertinentiis ejusdem
jurisdictionem aham et bassam, excæpto quod dominus Oddo de
Leomania habet ibi medie~atem pedagii et medietatem jurisdictionis in
tribus casibus, videlicet liomicidii, furti et sanguinis elfusionis.
Item, recognoverunt quod macelli dicte ~-illaesunt ipsius domini Regis.
item, dixerunt quod quando feuda quæ tenentur ab eodem domino Rege,
in dicta villa et pertineiieiis ejusdem, vendunlur, idem dominus habet
vendas, videlicet a quolibet solido unum denarium; et statur juri pro eisdem
coram eo.
Item, recognoverunt quod dictus dominus Rex habet in dicto loco exercitum
seu cavalgatam, secundum quod in aliis suis locis Agenesl"i.
Item, sacramentum fidelitatis in habitantibus dicti loci et pertinentiis ejus.
40. Item, Bernardus Labaut, Petrus de Mazerol, Ayranus de Bastaing,
Bidonus de Laropis et Arnaldus Brocar et Gorsias Borgade, consules et
syndici, ut dicebant, bastidae Castriamorozii, recognoverunt, pro se et
tota universitate, se tenere a domino nostro rege Angliæ quicquid habent
in dicta bastida Castriamorosii et ejus pertinenciis; pro quibus tenentur
dare et solvere prædicto domino Re~i, de quolibet ayriali quod est in dicta
bastida, sex denarios monetæ patriæ, quolibet anno, in festo Oll1nium-
Sanctorum
Item, pro quolibet denariata terrae alios sex denarios in festo Paschæ
singulis annis.
Item, de quolibet cazali duodecim denarios in festo Pentecostes.
Item, tenentur facere domino Regi juramentum fidelitatis et obedientie,
necnon et exercitum, prout aliæ bastidæ et villx diocezis Agennensis faciunt
tempore necessitatis, quando sunt requisiti.
Item, tenentur dare caplagia, in mutatione domini; et vendas de feudis
quæ tenent a domino nostro Rege et cavalgatam, prout aliæ bastidæ faciunt
et tenentur facere.
41. Item, Bertrandus dominus Caumontis, domicellus, recognovit se
tenere a domino Agenezii castrum de Caumonte, cum jurisdictione, honore,
districtu et pertinentlis, excepta mota in qua est domus ipsius domicelli,
et pro dicto castro, honore, districtu et pei-tinentlis, recognovit se
debere facere juramentum fidelitatis in qualibet mutatione domini maioris
Agennensis, in forma et modo quo præstatur per alios baronnes Agennenses.
Item, recognovit se debere facere homagium ipsi domino Agenezii in
ipsius domini Agenezii novitate; et uuum militem vel domicellum armatum
de exercitu, quando fit exercitus in Agenesio communiter ~er barone~,
pro castro, honore et pertinentiis antedictis.
42. Item, Amanevus de Lebrelo, domicellus, recognovit se tenere a
dicto domino Rege et Duce, villam de Neyriaco, cum pertinentiis suis,
excoepto castro quod tenet ab abbate et monasterio de Condomio.
Item, castrum de Andirano cum pertinentiis suis.
Item, castrum de Nazaretho cum pertinentiis suis.
Item, castrum de Bedeyssano cum omnibus quae sunt infra deco.
Item, factum et terram vocatam de Serezoza.
Item, factum de Podio-Fortisacus quodest in pei-Linentiis de Neyr3co et
quod habet ibi et habere debet.
Item, totum quod tenet in parochiis de Laslugas inquantum prorogatur
Agennensium. Et pro omnibus supradictis recognovit esse homo et miles
domini regis Angliæ et sibi debere facere unum militem de exercitu quando
communis exercitus exit de Agenesio et sacramentum fidelitatis et homagium;
et protestatus fuit dictus Amanevus quod cum ipse sit juvenis et
novus vassallus in predictis, si appareat ipsum pro prædictis ad plura
teneri, ipse paratus est complere alia deveria si quæ appareant debita pro
prædictis eidem.
43. Item, Bibianus de Blazerto et Augerius de Miramont, milites, et
Ayssinus de Gailhardo, domicellus, recognoverunt se tenere a dicto domino
Rege una cum partionariis suis tenementum de Goalardo, et tenementum
de Puenfortan et feuda et retrofeuda cum jurisdictionibus suis quæ tenentur
ab ipsis in dictis tenementis, pro qtilbus recognoverunt se debere facere
centum solidos morlanos de acaptagio in mutationi domini et unum sculiferum
armatum pro exercitu ipsi et partionarü sui et homagium et sacramentum
fidelitatis.
44. Item, Vitalis de Filarliga recognovit se tenere a domino Agenezii
totam illam cavalariam quae est apud Calignac et apud Colturas, Carbussan,
Cadeilhan, Caritholan et Ozeilllan pro qua recognovit se debere
facere dicto domino Agennensi sacramentum fidelitatis et homagium et
unam lanceam cum ferro deaurato de acaptagio, cum suis partionariis in
mutatione domini Agenesii.
45. Item, dominus Raymundus Bernardi, prior de Manso, agennensis
diocesis recognovit se tenere a domino Agenesii totam justitiam sæcularem
villae de Manso et territoril ejusdem et in mutatione domini Agennensis
tenetur praestare et dare. eidem unum accipitrem; et fidem; et homagium.
46. Item, idem dominus Raymundus Bernardi nomine tutoris ut dixit Galterii
de Fossato nepotis sui recognovit se tenere a dicto domino castrum de
Bruch cum suis pertinentiis excoepto quod tenet a domino Gastone de Brulhezio,
pro quo castro recognovit quod debet facere homagium et fidelitatis
juramentum et ibidem incontinenti ipsemet Galterius recognovit predicta.
47. Item, Arnaldus de Revignano recognovit se tenere cum suis partionariis
a domino Agenesii affarium de Gotbes ratione cujus recognovit se
debere facere cum suis partionariis unum accipitrem seu austorio domino
mutanti in Agenesio et nihilominus homagium ratione aflarii prædicti.
48. Item, Bertrandus de Sos recognovit se tenere francas, a domino
Agenesii, ratione militiæ, hæredilates et omnia bona que tenet in parrochiis
de Medecino, de Sieuza, de Cazaligranclo. de Podanas, de Arbussano
et de Andirano pro quibus dixit se debere facere sacramentum fidelitatis
et homagium.
49. Item, Petrus de Canoas, domicellus, recognovit se tenere a domino
Agenesii tertiam partem de Canoas cum suis pertinentiis in parrochia
Sancti-Saturnini, pro qua parte recognovit se debere facere dum dominum
mutatur tertiam partem in uno niso puisaut; et facere jus in manu sua; et
sacramentum fidelitatis; et homagium.
50. Item, Vitalis de Mercadili recognovit se tenere cum fratribus suis
a domino Agenesii quicquid habent in parrochia de Mascalaco excoepta
quadam vinea; pro quibus dixit quod debent facere illud quod dominus de
Caussenx eos talias secundum magis et minus ad opus unius austour
quando dominum Agenesii mutatur.
Item, recognovit quod tenet cum fratribus suis a dicto domino unam
domum quæ est in villa de Romevo et si venderetur dictus dominus recipiet
et habet vendas suas; et de istis omnibus dictus Vitalis dixit quod
ipse et fratres sui debent facere coram dicto domino justitiæ complementum
et stare juri.
51. Item, Gailhardus de Florensano, monachus, cellerarius et procurator
seu syndicus abbatis et conventus monasterii Condomiensis, nomine
procuratorio seu syndicatus prædictorum recognovit quod abbas prædictus
nomine monasterii prædicti tenet in nobile feudum ab illustrissimo rege
Angliae omnia temporalia quae habet in villa Condomii et in villa de Neyraco
et in castro de Retrosinoula et eorum pertinentiis.
Item, castrum de Francescas, jurisdictionem et terram, cum suis pertinentiis.
Item, recognovit a dicto domino Rege tenere omnia temporalia quæ
habet dictus abbas in locum de Ertz et de Caplissa et in aliis quibuscumque
locis in tota terra et diocezi Agennii et pro prædictis omnibus tenetur
idem abbas, nomine monasterii prædicti facere et præstare juramentum
fidelitatis ipsi domino Regi.
52. Item, Bertrandus de Filartiga recognovit se tenere a domino
Agenesii medietatem castri de Riaup cum pertinentiis suis et dominia et
onvnes alias res quas tenet in parrochia Sancti-Joannis de Cantiran et in
parrochia de Crespian; pro quibus recognovit se debere facere dicto
domino Agennesii sacramentum fidelitatis et homagium et unam lanceam
cum ferro deaurato, cum suis partionarlis, in mutatione domini Agenesii.
53. Item, Bernardus Nloys, domicellus, recognovit se tenere a domino
Agenesli castrum de Astafforti cum pei-linentils suis una cum partionariis
suis, pro quo recognovit se debere facere cum parlionariis suis centum
solidos morlanos in mutatione domini Agennensis, de quibus dixit quod
ipse debet decem solidos morlanos. Recognovit etiam se debe facere cum
suis partionariis unum militem seu scutiferum de exercitu quando communis
exercitus fit in Agenesio secundum consuetudinem Agenezii et
nihilominus sacramentum fidelitatis et homa~ium.
54. Item, Geraldus de Podio de Condomio, recognovit se tenere a
domino Agenesil domum de Podiopardino cum pertineiitils suis, excoepta
medietate ejusdem molendini quam habet supra Ossa quam dixit se tenere
ab Assino de Galardo, domicello et hominibus de Mesplet.
Item, omnes terras, quas habet et tenet in parrochia de Seruns diocezis
Agenensis, excoepta una petia terrae quam asserit se tenere ab Assino de
Gallardo.
Item, totum quod habet in parrochia de Berrenx tenet a prædicto
domino excoepta una petia vineæ quam asserit se tenere a domo Sancti-
Petri de Condomio, cum istis deveriis quæ debet facere pro prædictis
dicto domino Agenesil videlicet sacramentum fidelitatis in mutatione
domini et facere jus coram eo.
55. Item, recognovit dictus Geraldus se lenere a dicto domino Agenezii
nomine uxoris suae affarium de Pugens pro quo recognovit se debere facere cum partioinariis suis de acaptagio domino Agenezü mutanti quinque
solidos morlanos.
Item, recognovit se tenere nomine uxoris suæ a domino Agenesii affarium
de Plieux, pro quo debet solvere domino mutanti in Agenesio quatuor
capones et sex placentas et unum barrile vini.
Item, recognovit se debere solvere cum partionarüs suis unum austour
pro rebus quas tenet in parrochia de Gotbes domino mutanti in Agenesio.
56. Item, dominus Oddo de Leomania, miles, dominus Feudi-Marchonis
(Fimarco~z), recognovit se tenere a dicto domino rege Angliæ terram
quam habet, feuda et retrofeuda cum suis jurisdictionibus quæ tenentur
ab ipso in dicto tenemento, pro quibus recognovit se debere facere homagium
et duos milites pro exercitum, unum vide'icet pro suis proprietatibus
et alium pro feudis et retrofeudis e' jurisdictionibus quas habet ibidem.
57. Item, Vitalis de Filarliga, domicellus, recognovit se tenere a domino
Agenesii medietatem castri de Biloto cum pertinentiis suis et jurisdictione
et recognovit pro prædictis se debere facere homagium et sacramentum
fidelitatis et quinquagenta solidos monetae currentis per diocezim Agenesüquando Agennenses domini mulantur.
58. Item, Rostainhdus de Donna, miles, recognovit se tenere a domino
Agenesii sextam decimam partem castri d'Esçussano, pro qua recognovit
se debere facere-cum suis partionariis unum militem de exercitu et centum
solidos arnaldenses; et sacramentum fidelitatis et homagium.
59. Item, Falquetus de Rupe, domicellus, recognovit se tenere nomine
Alardis de Calongis uxoris suæ mediam quartam castri de Calongis pro
quo debet facere cum suis partionariis unum militem de exercitu seu
domicellum, quando communis exercitus Agenezii mandatur communiter
per diocezim Agennensem; et nihilominus sacramentum fidelitatis et
homagium. 1
60. Item, Pontius de Andirano, domicellus, nomine suo et Ramundi
de Andirano patris sui, recognovit se tenere a domino Agenesii servitia
et sportulas ratione quorumdam feudorum in emphiteosim datorum quæquidem
feuda asserit esse sita in territorio villæ Montisregalis et Sancti-
Joannis de Comaleix, et pro his omnibus debent respondere coram eo
super his si qucestio movetur.
Item, recognovit idem Pontius, nomine suo et dicti patris sui quod ipsi
sunt partionarli dicti domini de Agenezio pro parte sua in quodam molendino
quam partem tenent ab eodem, pro quaquidem parte tenentur respondere
coram eo.
Item, recognovit idem Pontius pro se et prædicto patre quod pro his
quæ lenent in loco vocato De Saurano non tenentur ad aliud nisi respondere
coram eo, quia dixit quod dominus Bernardus Villani pro cujus
parentela ipsi tenent debet eos garentire, et pro præmissis recognovit se
debere facere juramenlum fidelitatis domino Agenezii.
61. Item, Bertrandus de Cavomonte, tutor dalus Amanevo de Cantalove
filio quondam domini Gailhardi de Cantalove militis ad presentem
recognitionem faciendam per nos Ramundum de Campania subsenesc.
allum Agenesii recognovit nomine tutoris ejusdem quod ipse tenet a
domino Agenesil quicquid habet in castro de Monot et in honore dicti
castri, scilicet medietatem tertim partis exceptis vineis de Monot vulgariter
vocatum Loduc cum pertinenciis suis; et illud quod habet in honore caslri
del Grezel; et illud quod habet in Cayrano, feudum quod tenet ab ipso
Petrus de-las Estrades; feudum quod tenet Garsias de las Correias ab ipso
et omne illud quod habet in Cayrano; et de hoc debet facere sacramentum
fidelitatis dicto domino de Agenesio et unam lanceam planam quando
mutatur dominus Agenesii; et homagium; et de hoc quod habetapud Monnetum
et jurisdictione ejusdem loci dixit se debere facere cum partionariis
suis unum militem de exercitu quando communis exercitus mandatur in
diocezim Agenezii.
62. Item, Dominus Bernardus Villani, miles, recognovit se tenere in
feudum a domino Agenezii quicquid tenet vel aliquis pro eo in parrochia
de Gauran et de Vicnau, pro quibus recognovit se debere facere homagium
et sex fogassas et quatuor capones et unum barrile vini in mutatione domini
Agetiezii.
63. Item, Falquetus de Rupe nomine patris sui recognovit se tenere a
domino Agenesii partem ipsum contingentem in castro d'Escussano et
recognovit quod pater et sui partionarli debent facere domino Abenesü
unum militem de exercitu quando generaliter fit exercitus in Agenesio et
centum solidos arnaldeuses in mutatione domini Agenezii et sacramentum
fidelitatis et homagium.
64. Item, Bertrandus de Sainctarailla et Guillelmus et Arnaldus de
PodioLobaut vocatus Artos, domicelli, recognoverunt se tenere in feudum
a domino Agenesii castrum de Sainctarailla cum pertiuencüs suis, pro
quibus praemissisrecognoverunt se debere facere homagium in mutatione
domini et solvere centum solidos arnaldenses pro acaptagiis; et mittere
unum militem vel domicellum armatum armis suis ad exercitum quando
communisexercitus exit de Agenesio; et in praedictisdixerunt quod debebit
eos juvare Bernardus de Sanctarailla domicellus et domina Navicia uxor
domini Bertrandi de Filartiga, militis, qui Bernardus et domina prædicti
sunt partionarii sui, ut dixerunt, de uno ronsino et uno scutifero et de tertia
parte expensarum quantum durabit exercitus et de tertia centum solidorum
prædictorum. Sed de raemissispertinentiis dicti castri excipitur ut dixerunt
parrochia de Mairediis quam dictus Bertrandus tenet ut dixerunt a
domino GuillelmoRamundi de Pinibus.
65. Item, Arnaldus de Andirano recognovit se tenere quicquid habet
in parrochiis Sanctae-Mariaede Farlhez et Sancti-Amandi Sesant et Sancti-
Petri d'Esquiet a dominode Agenesio, pro quibus recognovit facere eidem
dominosacramentum fidelitatiset homagium; et una cum dominusDespienx
unum militem seu scutiferum de exercitu; et centum solidosarnaldeuses in
mutatione domini.
66. Item, Amanevusde Cantirano nomine suo et Joannis de Cantirano
et aliorum nepotum suorum recognovit se tenere a domino Ageneziiquartam
partem castri de Calongescum pertinenciis suis proqua dixit se debere
facere quartam partem in uno milite seu scutifero armato de exercitu
quando communis exercitus exit de Agenesio; et sacramentum fidelitatis;
et homagium.
67. Item, Petrus de Marthoreto recognovit se tenere a dominoAgenezii
quædam feuda sita in pari-ochiisSancti-Stephanide Podanas, de Arbussano,
Delspeyroux, Delginestar, Delcroza, de Andirano et de Sozaco prope
Espienx, quæ feuda dixit se tenere pro genere de Filartiga et se debere
facere pro praedictiscum partionariis suis unam lanceam domino mutanti
in Agenezio et sacramentum fidelitatis et homagium.
68. Item, Oddo de Serra, domicellus, recognovit se tenere a domino
Agenezii medietatem tertiæ partis de Canoas,cum suis pertinenciis pro qua,
recognovit se debere facere medietateru tertix partis in uno sparverio
primi sauri in mutatione domini A~enezü et jus facere in manu sua et
nihilaminus sacramentum fidelitatis et homagium.
69. Item, Arnaldus de Turre recognovit se tenere a domino Agenesii
illud quod habet in castro de Astaforti et juristicione (sic) dicti castri,
proquibus recognovit se debere facere decem solidos currentis monetm
per diocezim Agenezii quando dominus Agenezii mutatur, et unum militern
de exercitu cum pai-tionariis suis quando exercitus mandatur per diocezim
Agennensem et sacramentum fidelitatis; et homagium.
70. Item, Falquetus de Monpuey, miles, recognovit se tenere a domino
Agenezii militiam de Monpuey, que est in parrochia de Calaze et affarium
de Silen, situm in parrochia Sanctæ-Mariæ de Verdale de Sigue et alias
res sparsas per episcopatum Agennensem; et de præmissis recognovit se debere facere sacramentum fidelitatis et homagium.
71 Item, dominus Amanevus de Preyssaco, miles, recognovit se tenere
a domino Agenezii una cum Bruneto, fratre suo, feudum vocatum a
Lalibert, in parrochia de Sancto-Saturnino de Laucignano, pro quo feudo
recognoverunt se debere facere annuatim in festo omnium sanctorum sex
denarios currentis monetae obliarum et tres denarios acaptagiorum, domino
mutanti in Agenezio. Alia quæ habet in Agenesio tenent, et (ut) dictus
Amanævus dixit, de suo franco alo; sed de praemissis dixit quod debet
facere jus in manu domini Agenezii.
72. Item, Angelerius de Altigiis, domicellus, recognovit se tenere a
domino Agenezii quartam partem cum dimidia tertiæ partis totius castri
de Fieux et pertinenciarum ejus et jurisdictionis altae et bassæ ejusdem
quartæ partis et demidiæ et omnia quæ tenet in Agenesio cum viginti
duobus solidis cum dimidio morlanensi quos dixit se debere facere domino
Agenesü in mutatione majoris domini et si questio moveretur recognovit
se debere stare juri coram eo; et nihilominus sacramentum fidelitatis et
homagium.
73. Item, Guillelmus de Laferrera, miles, recognovit se tenere a domino
de Agenesio sextam partem castri de Calongis cum pertinenciis suis et
jurisdictione, pro qua recognovit se debere facere sextam partem in uno
milite seu domicello de exercitu secundum usus et consuetudines Agen
Qenses; et sacramentum fidelitatis et homagium.
74. Item, Geraldus de Melinhano, miles, recognovit se tenere a domino
1 medietatem pro indiviso castri Despeyros, cum pertinenciis suis
et jurisdictione et omne illud quod habet in parrochia Sancti-Petri de
Luzen, pro quibus recognovit se debere facere sacramentum fidelitatis et
homagium.
75. Item, Brunetus de Rivalli, burgensis de Medicino, recognovit se
tenere a domino Agenesii ratione uxoris sum et Othonis de Sorbeo, cujus
est curator et (ut~ dixit, quædam feuda sita in parrochia Saucti-Joannis de
Podanas, et Medicino, et Arbussano, Delspeyros, Delginestar, de Croza et
d'Andirano, ratione quorum recognovit se debere facere cum suis partionarils
unam lanceam cum ferro deaurato domino mutanti de Agenesio; et
homagium; et tidelitatis sacramentum.
76. Item, Arnaldus Garciæ Laureta et Avissaucius de Laquerio, domicellus,
recognoverunt se tenere a domino Agenezil quicquid habent juxta
castrum de Cavomonte, scilicet sirvanatge quod dicunt se habere juxta
dictum castrum XVIIIhospitiorum vel plurium; et pedagium quod habent
in flumine Garonae ibidem.
Item, medietatem pedagii terræ castri de Cavomonte.
Item, quatuor denarios et obolum in quolibet sabaterio Cavimontis.-
Item, in medietate fori Cavimontis tres partes.
Item, omnes terras, vineas, et oblias, et prata, et aquas, et nemora, et
insulas, et paxerias, et omne id et quicquid habent vel habere debent in
honore Cavimontis, excoepto feudo Caslauiae quod tenent ut dicunt a dominis
de Cavomonte; et de præmissis recognoverunt se debere facere domino
Agenesii unum militem vel domicellum armatum de excercitu quando
fit exercitus generalis in Agenesio; et sacramentum fidelitatis et homagium..
77. Item, Guillelmus Ramundi Ferrioli, domicellus, dominus de Thonenx
confitetur se tenere a dicto domino Rege locum de Villafranqua cum
suis pei,tinentlis et Cayranuin pro quibus tenetur facere homagium et
juramentum fidelitatis; et unum militem vel do-nicellum de exercitu.
Item, recognovit se tenere a domino Rege seu a domino Agenesii castrum
de Grezeto cum suis pertinentiis, pro quo tenetur facere domino Regi juramentum
fidelitatis et homagium exercitum vero non, quia parte quam
habet apud Tonenx una cum partionariis suis tenetur facere unum militem
de-exercitu qui ipsum Guillehnum Raymondi quitat de exercitu de facto
de Grezeto et portat garentiam, et deverium quod facit pro facto de Thonenx
garentit factum de Grezeto.
78. Item, Petms de Altigiis recognovit se tenere a domino Agenezii
quicquid tenet in parrochia de Calignac, Escremet cum deverio illo quod
recognovit antea se debere facere eidem domino de sua parte castri de
Fieux et pertinentiarum ejus, pro quibus et aliis per ipsum recognitis dixit
se debere facere sacramentum fidelitatis et homagium.
79. Item, Salabrunus de Bolenx, tutor datus Viviano de Leomania ad
presentem recognitionem faciendam, recognovit quod Vivianus de Leomania
tenet a domino Agenezii cum suis partionariis castrum de Astaforti cum
suis pertinentiis; ratione cujus castri et pertinentiarum predictarum ipse et
sui partionarii debent facere unum militem vel domicellum cum armis qui
debet sequi dominum Agenezii quando exercitus communis sequitur ipsum
secundum usum et consuetudinem Agenii; pro quo dixit quod dèbet facere
cum partionariis suis centum solidos morlanenses de acaptagio, mutante
domino in Agenesio et fidem et homagium.
80. Item, Petrus de Melignano recognovit se tenere a domino Agenesii
affarium séu locum de Trignano cum suis pertinentiis, ratione cujus recognovit
se debere facere unam lanceam cum ferro deaurato domino mutanti
in Agenesio; et nihilominus fidelitatis juramentum et homagium. Testes de
isla recognitione magister G. de Andirano et dominus Fortanerius de
Cazanova.
81 Item, Vitalis de Marthoreto recognovit se tenere -a domino Agenesii
quædam feuda sita in pari-ochiis Sancti-Stephani de Podanas, d'Arbussano,
Delspeyroux, Delginestar, de Croza, de Andirano, quæ feuda dixit se
tenere pro genere de Filartiga et se debere facere pro præmissis cum partionariis
suis unum lanceam domino mutanti in Agenezio et homagium et
fidelitatis sacramentum.
82. Item, Guilhelmus Raymundi de Pinibus, domicellus, recognovit se
tenere nomine uxoris suæ a domino Agenezii castrum de Bertolio, et castrum
de Monurto, et meqietalem castri de Montecassino, et jurisdictiones,
et honores atque districtus, et alios reditus qaos habet in dictis castris et
pertinentiis eorumdem; et quod pro prædictis tenetur et debet facere
juramentum fidelitatis et homagium domino Agenezü in mutatione domini
et duos milites vel domicellos cum armis in equis quando 'mandatur ~eae-
raliter exercitus et fit per alios barones et mililes diocezis Agenensis profacto
Agenezii, juxta foros et consuetudines, semel in anno per quadraginta
dies; et protestatur quod si plura debeat de quo non recordatur quod non
possit prejudicare eidem quia paratus est facere quod debebit et sunt de
pertinentiis castri de Montecassino locis de Cabidos et de Lorden et de
Berias et de Sancta-Resta ut dixit.
83. Item, Guillelmus Raymundi de Pinibus, domicellus, recognovit se
tenere cum partionariis suis a domino Agenesii castrum Montiscrapelli
cum jurisdictione, honore, districtu et pertinentiis ejusdem. De pertinenciis
cujus castri dixit quod sunt castrum de Fieux, Calignac, etc. illa qu~e
ipse tenet apud Medicinum et apud Francescas et tenetur facere eidem
domino Agenesii et præslare juramentum fidelitatis et homagium in mutatione
domini et nihilominus unum militem vel domicellum cum armis
equitem (sic) de exercitu pro medietate castri predicti Nlontiscrapelli et
pro his quae tenet apud Medicinum; et pro alia medietate dicti castri
Montiscrapelli et de Calignac et de Fieux et de illis quae tenet apud
Francescas ipse tenetur facere medietatem unius militis vel domicelli de
exercitu et partionaril sui aliam medietatem et hoc quando mandatur et
fit exercitus generaliter in Agenesio et pro facto Agenezii per barones,
milites et alios nobiles juxta foros et consuetudines Agennenses.
Item, recognovit se tenere a domino Agenezii medietatem pro indiviso
castri de Buzeto et totum castrum de Nazaretho, Clalcia et Burgal cum
jurisdictione, honore, districtu et pertinentiis eorumdem. Et pro istis
omnibus tenetur et debet facere juramentum fidelitatis et homagium domino
Agenezii in mutatione domini et nihilominus unum militem vel domicellum
cum armis, equitem de exercitu quando mandatur et fit exercitus generaliter
in Agenesio pro facto Agenezii, juxta foros et consuedines Agenesü.
Item tenetur facere pro facto de Grueria unum servientem peditem.
8 4. Item, Raymundus de Sancti-Gely recognovit se tenere nomine uxoris
suae a domino Agenezii sextam partem castri de Calongis cum pertinentiis
et jurisdictione, pro quibus recognovit se debere facere sextam partem
iu uno milite seu scutifero de exercitu secundum consuetudinem Agenensem
et sacramentum fidelitatis et homagium.
85. Item, Gasto degontaldo, domicellus, recognovit se tenere a dicto
domino Rege quartam partem castri de Podio Gontaldi cum ,pertinentiis
suis et jurisdictiones ejusdem Agenesii (castri ?) pro qua recognovit se
debere facere dicto domino Regi homagium et fidelitatis juramentum
eidem præstare et unum militem vel domicellum pro exercitu una cum
partionariis suis videlicet cum domino Jordano de Insula, milite et Henrico
de Gontaldo, domicello, secundum usus et consuetudines Agenezii, quem
militem vel domicellum debent habere, ipse et partionarii sui ad expensas
suas videlicet dictus Gasto quartam partem et dictus dominus Jordanus
duas partes, et dictus dominus Henricus aliam quartam partem. Testes de
istis recognitionibus magister Geraldus de Andirano, canonicus Sancti-
Caprazii, frater Arnaldus de Marchia, gardianus fratrum minorum, Fortius
Sancii de Vidalhaco, etc.
86. Item, Vitalis de Lopiaco, domicellus, recognovit se tenere ratione
uxoris suæ a domino Agenesii motam vocatam de Bonluc cum pertinentiis;
ratione cujus recognovit se debere facere unam lanceam planam de acaptagio
et prestare juramentum fidelitatis.
Item, recognovit dictus Vitalis, nomine quo supra, se tenere a dicto
domino medietatem tertiæ partis castri de Monhurto cum pertinentiis suis,
excepta vinea de Monurt ratione cujus recognovit se debere facere prædicto
domino sacramentum fidelitatis et medietatem tertiæ partis unius
militis vel scutiferi qui debetur sibi ratione dicti castri de Monurt quando
communis exercitus exit de Agenesio.
87. Itén~, Gailhardus de Altigiis et Arnaldus Verbumbasta recognoverunt
se tenere a domino Agenesii in feuclo gentili quartam partem cum
dimidia tertiæ partis totius castri de Fieux, pertinentiarum ejus et jurisdictionis
altae et bassae et quicquid tenent in dicto castro et pertinenciis
suis excepto affario vocato de Laratz et excoepta illa parte molendini
quam dictus, Gailhardus habet in engorgato molendini Fortanerii de
Ligardis.
Item, tenent ab eodem quicquid habent in parrochia de Calignac
Escremer cum vigenti duobus solidis morlanensibus cum dimidio, quos
debent facere eidem domino, in mutatione domini majoris pro omnibus
supradictis, pro quibus debent sacramentum fidelitatis praestare eidem et
debent, super his quae recognoverunt se tenere ab eodem, stare juri coram
eo et facere homagium.
88. Item, Gailhardus de Fargis, domicellus, nomine Marqueziæ uxoris
suae recognovit se tenere a domino Agenezii illud quod habet in parrochia
de Sainct-Ferrus et illud quod habet in parrochia Sancti-Caprazii Delgrezet
et Sanctæ-Eulaliæ et aliqua alia qum habet sparsa per episcopatum agennensem.
Pro quibus recognovit se debere facere juramentum fidelitatis et
unam lanceam de spada cum ferro deaurato in mutatione domini Agenezü
et homagium.
Testes frater Arnaldus de Marchia, gardianus fratrum minorum, dominus
Fortanerius de Cazanova, Joannes Costelh, IDagister Geraldus de
Andirano, Fortinus Sancii de Vidalhaco.
89. Postquam in crastinum xvuft die dicti mensis novembris Guilhelmus
Garsie de Cazanova, Bernardus Ludon, Ciarcias de Lasala, Sancius Fabri,
Gilbertus Belalieura, Joannes Cassanes, consules bastidæ de Donzaco
recognoverunt se debere facere, nomine suo et universitatis dicti loci,
domino regi Angliæ predicto deveria infra scripta, scilicet de quolibet
ayriaci de villa in majori tres denarios arnaldeuses obliarum et tres denarios
de acaptagio quando mutatur dominum de Donzaco, et in minori duos
denarios dicta-- monetæ solvendos et reddendos in festo beati Andreae
apostoli.
Item, partem quartam habet dicti loci gardiagii..
Item, medietatem mixti et meri imperii; et in clamore nimio duos
solidos et sex denarios; et in allis clamoribus factis ibidem prout est
quantitas rei.
Item, in macellis dicti loci et in devei-iis medietatem videlicet et in quolibet
porco seu suë vendito in dictis macellis unum denarium et in bove
seu vacca duos denarios; et in quolibet pari arietum et ovium et caprarum
obolum.
Item, habet ibi in venda videlicet ill qualibet conqua bladi vendita ibidem
obolum si vendatur integre et ab unica persona et in quolibet bove
seu vacca venditis ibidem extra macellos unum obolum et in quolibet
pari porcorum vel suum obolum et in duobus paribus caprarum, avium
et arietum extra dictos macellos venditorum obolum et in roncino seu
equa ibidem venditis duos denarios; et de quolibet agno et agna unum
denarium in animalibus venditis extra macellos in dicta villa.
Omnes habitantes in dicta villa sunt immunes et liberi ut dixerunt.
Item, communitas de Donzaco et habitantes in eadem habent facere
dicto domino Regi exercitum vel ipsum sequi cum armis si opus est secundum
facultates suas et secundum bonas consuetudines Agenezii.
90. Item, Raymundus Rivalli de Medicino recognovit se tenere a domino
Agenesii francaliter quartam partem de Humag et de Massa-Copha quae
sunt in parrochia de Ordelhano cum pertinentiis suis, pro quibus recognovit
se debere facere unum par chyrothecarum albarum sine seda, in mutatione
domini Agenesii et sacramentum fidelitatis.
En marge est écrit Vide au tiltre de Forcez, numero 83, recto, deux
articles du livre D, où est raporté qu'il a esté vendu à Vital Marthoret
par les gentilshomes P. Astaffort et Th. de Bedeyssan plusieurs terres,
vignes, casals, places qu'estoient nobles dans le fief noble et territoire
de Forcez, Laroque et Beaumont. fayables au Roi. del Bosc de
Lasalle. et.
91. Item, Guilhelmus Arnaldus de Lopiaco, domicellus, recognovit se
tenere a domino Agenezii quartam partem pro indiviso castri de Montecassino
cum jurisdictione ad ipsam quartam partem spectante et omnia
quaecumque tenet in honore et districtu dicti castri pro qua quarta parte
recognovit se debere facere medietatem in uno milite vel domicello
armalo, de exercitu, quando mandatur et fit exercitus communiter in
Agenezio per barones, milites et universitates diocesis Agennensis; et
sacramentum fidelitatis et homagium.
92. Item, Petrus Raymundi de Gotbes recognovit se tenere a domino
A,genezii, cum suis partionariis, tenementum de Gotbes quod est, ut dixit,
in jurisdictione. domini Oddonis de Leomania, pro quibus recognovit se
debere facere cum suis pai-tionarils unum accipitrem dicto domino Regi
pro acaptamento, in mutatione domini.
93. Item, Guilhelmus d'Astafort, cum consilio et voluntate Bernardi de Revignano avunculi sui presentes, recognovit se tenere a domino Agenezii,
cum partionariis suis, castrum d'Astaforti, cum pertinentiis suis, pro
quibus cum partiooarüs suis recognovit se debere facere unum militem seu
domicellum equitem de exercitu et centum solidos morlanenses, quando
dominus de Agenezio mutatur, pro acaptagio.
94. Item, Arnaldus Lup, miles, nomine filiorum suorum, et Senihorius
de Bedeissano, domicellus, recognoverunt se tenere a domino Agenezii
quicquid habent in parochiis de Saucto-Germano de Belloloco, et Sancto-Caprazio de Lavardaco, et de Bedeyssano, lanquam feuda militaria, excoepto
COI'porecastri, ratione quorum bonorum recognoverunt se debere facere
prædicto domino Agenezii medietatem in uno milite seu scutifero de exercitu
quando communis exercitus exit de Agenezio; et sacramentum fidelitatis
et homagium..
95. )tem, ~italis de Rozaz, filius Petri de Rozaz quondam, uno cum
Donato, Joanne et Vitali de Rozaz avunculis suis et Richarda de Rozaz,
sorore dictorum avunculorum recognovit se tenere pro indiviso a domino
Agenezii affarium vocatum de Lupo quod est in honore castri de Feudis,
pro qua dixit quod debent facere septem solidos turonenses nigrorum pro
retrocaptagio in mutatione domini Agenezii.
96. Item, Arnaldus Delsentet, Vitalis Marthoreto, consules Medicini,
pro se et aliis consulibus, recognoverunt, nomine suo et universitatis dicti
loci, facere dicto domino Regi deveria infra scripta scilicet quod debent
facere sacramentum fidelitatis domino Agenezii, et dictus dominus agennensis
consulibus et universitati prædictæ, ut dixerunt.
Item, exercitum domino agenensi quando tota alia terra facit exercitum.
Item, consules et universitas villae Medicini faciunt domino Agenezii
centum solidos morlanenses, semel in anno pro deverio quando dominus
agennensis accedit in propria persona apud Medicinum.
97. Item, prior de Medicino recognovit se debere facere domino Agenezii
deveria infra scripta, scilicet jurare in vita sua semel pro temporalibus
quae prioratus de Medicino tenet in Agenesio.
Item, recognovit se tenere a dicto domino Rege partem suam jurisdictionis
et justitiae et dominii de Medicino et pertinentiarum ejus, et partem
bailliviæ dicti loci infra terminos dictae bailliviæ, quam partem idem
prior recepit a dicto domino Rege et Duce ratione cujusdam permutationis
facta inter ipsos; et debet promittere se servare omnia et singula contenta
in ordinatione facta super permutatione prædicta sine omni alio deverio.
Quodquidem juramentum et recognitionem prædictam idem prior tenetur
facere dicto domino Regi et Duci vel ejus senescallo apud Medicinum infra
incoepta prioratus proedicti (sic).
Item, dominus Rex et Dux debet recipere sub protectione sua, ut dixit,
dictumprioralum, personas, jura, et bona temporalia et spiritualia ipsius
tam in capite quam in membris.
Item, dixit quod quolibet senescallus agennensis in novitate sua tenetur
jurare dicto priori vel syndico prioratus prædicti cum primo venerit apud
Medicinum super altare beati Joannis in ecclezia dicti prioratus quod
priorem, personas et jura ipsius prioratus ab omni injuria, damna et violentia
deffendet, bene et fideliter custodiet dictam ordinationem et omnia
et singula contenta in ea servabit et complere faciet pro posse vel si
contengat dictum senescallum differe venire apud Medicinum tenetur idem
senescallus, ut dixit, sub dicta forma jurare priori vel ejus procuratori
in plena assizia Agenii vel ubicumque (si) per eum vel ejus procuratorem
fuerit requisitus.
98. Item, Bertrandus de Grauheto, domicellus, pro castro suo de Vitlanova
et pertinentiis suis et alils quæ tenet in Agenesio recognovit se
debere facere homagium et sacramentum fidelitatis domino Agenezii et
dixit quod Guilhelmus Raymundi de Pinibus pro parte sua castri Montiscrapelli
et pro dicto castro de Villanova facit exercitum dicto domino,
videlicet unum militem pro se et dicto Bertrando.
99. Item, Dominus Raymundus Bernardi de Gellaz, miles, recognovit
se tenere a domino Agenesii tertiam partem castri d'Ambrus cum pertinentiis
suis et Vitalis de Loupiac, domicellus, aliam tertiam et Fortinus
Sancii de Vidalhat medietatem et Senebrunus de Sancta-Ralha, miles,
ratione sui et domini Raymundi Guilhelmi de Vidalhac militis et filii dicti
Senebruni aliam medietatem tertiæ, cum pertinentüs suis. Pro quibus
debent omnes facere unum militefl1 vel unum scutiferum de exercitu
quando communis exercitus fit in Agenezio et centum solidos arnaldenses
in mutatione domini, et sacramentum fidelitatis et homagium.
100. Item, dictus dominus Raymundus Bernardi de Gellas recognovit
se tenere a dicto domino Rege Saubez et Geldag. et illud quod habet alo pro
parte sua nomine uxoris suae; et pro proemissis recognovt se debere facere
prædicto domino Regi sacramentum fidelitatis et stare juri coram curia sua.
101. Item, Bernardus de Filartiga, domicellus, recognovit se tener
cum partionariis suis a domino Agenezii castrum de Lissas cum pertinentiis
suis, pro qua recognovit se debere facere, cum suis partionariis, unum
militem seu domicellum armatum de exercitu quando communis exercitus
fit in Agenesio; et centum solidos monetæ currentis in Agenesio de acaptagiis,
in mutatione domini Agenezii; sacramentum fidelitatis; et homagium.
Et dictus Bernardus dixit se debere de præmissis facere quartam partem.
Testes de ista recognitione dominus Fortanerius de Cazanova, Fortinus
Sancii de Vidalhaco, Joannes Costelh.
102. Item, Bernardus Raymundi de Fossato, filius domini Arnaldi
Garsiæ, militis quondam, recognovit se tenere a domino Agenezii tres
partes de Thoarsio cum omnibus pertinentiis suis et quod, ratione partis
quam habet in castro Manoruc, simul cum aliis dominis dicti loci faciunt
unum militem de exercitu, quando exercitus fit in Agenesio communis.
Et dixit quod Barreria Castrimauronis garentit Thoarcum. Recognovit
nihilominus se debere facere domino Agenezü sacramentum fidelilatis et
homagium.
103. Item, Raymundus de Tarsac et Garsias Donati de Prato, scindici
communitatis et villæ Montisregalis recognoverunt se debere facere dicto
domino Regi, nomine communitatis prædictæ deveria infra scripta.
Primo, dixerunt se debere facere exercitum quando exercitus Agenezii
exit extra diocezim Agenezii.
Item, sacramentum fidelitatis. ·
Item, dixerunt quod dictus dominus Rex habet in redditibus in dicta
villa Montisregalis tam in obliis, in diversis diebus quam in macellariis
quam in leuda, vigenti et unam libram et quinque solidos morlanenses.
104. Item, Petrus de Bretes et Vitalis de Capdalbar, pro rebus quas
tenet in honore Cavimontis et de Manso et de Lagruera, et in honore castri
de Montecassin, recognoverunt se debere facere domino Agenezii unum
servientem peditem quando exercitus Agenezii exit seu mandatur per
diocezim Agenezii secundum forum et consuetudines Aginnenses insimul
cum exercitu de Manso.
105. Item, Petrus de Podio Lohaut, recognovit se tenere a domino
Agenezii quartam partem feudi vocati de Lauri ubicumque sit in Agenesio
et specialiter in parrochia Sancti-Caprazii de Grezeto, pro qua recognovit
se debere facere dicto domino Agenezii in mutatione ipsius de~ sporla
quartam partem unius lanceæ et quartam partem unius paris chirothecarum
albarum.
106. Item, Gailhardus de Caussenx, recognovit se tenere a domino
Agenezii nomine Guilhelmi Arnaldi filii sui, quartam partem castri et
jurisdictionis altæ et bassae, et pertinentiarum de Caussenx, et quicquid
tenet ie parrochia de Sancto-Caprazio et de Pomaro et de Mascalaco
et de Trozen pro quibus recognovit se debere facere in mutatione domini
majoris, cum partionariis suis, quinquagenta solidos morlanenses. De
quibus quinquaginta solvit seu facit ipse duodecim solidos cum dimidiô
morlanenses et quartam partem expensarum unius scutiferi equitis de
exercitu cum armis, quem ipse et sui partionarii debent mittere, ut dixit,
quando communis fit exercitus in Agenesio.
Item, sacramentum fidelitatis et homagium.
107. Item, dictus Gaillardus, ratione Geraldæ de Andirano, uxoris suae
recognovit se tenere a dicto domino Rege omnes res illas quas tenet in
parrochia de Comalaix, ratione quarum dixit se debere stare juri coram
eo; et dixit quod Bertrandus deSantaralha dominus dicti loci debet eidem
prædicta garentire.
108. Item, magister Arnaldus de Auxio, recognovit se tenere una cum
fratribus suis a domino Agenezii omnes terras et vineas quas habet in
parrochia de Roeda in loco vocato Albiver, pro quibus debent coram eo
stare juri; et habet vendas suas quando venduntur videlicet a quolibet
solido unum denarium. Et respondet propter hoc .in mutatione domini
majoris domino Petro de Gotbes et Garcie Arnaldi de Berrenx, militibus
et alils partionariis campinasii de Gotbez pertinentiarum ejus seu frandat,
ratione cujus campinazii seu frandat ipsi milites, cum suis partionariis,
ut dictus magister Arnaldus dixit, debent facere in mutatione domini majoris
unum austour; et in hoc respondet eis secundum magis et minus
quod dictus austor de eoustat (a co~lé?)
109. Item, Bartholomeus del Druillet, recognovit se tenere a domino
Agenezii terras francas et feuda gentilia in territorio Montisregalis, in
parrochia Sancti-Petri de Limom; pro quibus recognovit se debere facere
jus in manu sua et exercitum cum communitates Montisregalis quando
communis exercitus fit per dioecezim Agennensem; et nihilominus fidem,
et homagium.
110. Item, Vitalis de Baulenx, Joannes de Cassaigna, Guilhelmus Pera,
Petrus Thibault, consules villæ Condomii, ut apparet per quoddam instrumentum
sigillo dictæ villæ sigillatum, recognoverunt se debere facere
dicto domino Regi deveria infra scripta, pro se et nomine universitatis
et singulorum hominum ejusdem.
Primo dixerunt quod dictus dominus Rex habet exercitum in dictis
hominibus quando exercitus fit domino Agenesii in Agenesio.
Item, habet sacramentum fidelitatisin mutatione domini ab ipsis consulibus
et hominibus dictæ villæ, facto prius a dicto domino, ut moris est,
sacramento.
Item, habet jura sua et dominia in dicto loco et hominibus ut dominus
eorum in casibus consuetis.
Item, bona immobiliaquæ homines sive burgenses dicta-,villæ tenent
a dicto domino suo, tenent ut dixerunt libera et sine certo censu et deverio,
et si ipsa bona libera vendantur dominushabet ratione ipsorum bonorum
venditorum duodecimam partem pretii videlicet pro quolibet solido
unum denarium, ratione vendarum.
Item, si ratione dictorum bonorum fit quæstio, controversia vel dissensio
dominus habet recognitionem in eisdem et in contumacibus et convictis;
et in quibusdam aliis casibus habet jura sua, deveria et gatgia consueta.
111 Item, Senebrunius de Sanctaarailha, nomine suo et Raymundi
Verbini filii sui Raymundi Verbini et de Vidalhac rocognovit se tenere a
domino Agenesii medietatem castri de Vileton, cum pertinentiis suis pro
qua recognovit, nomine quo supra, se debere facere sacramentum fidelitatis,
et homagium et quinquaginta solidos arnaldenses in mutatione
domini Agenezii.
112. Item, Petrus d'Aubinhon, domicellus et Guilhelmus Raymundi de
Nazaretho recognoverunt se tenere a domino Agenezii illud quod habent
in parrochia Sancti-Germani de Belloloco. Et dictus Petrus tenetur in
mutatione domini in quinquaginta solidos arnaldenses domino Regi et
Vervinus Raymundi in vigenti quinque ejusdem monelæ, in mutatione
domini et hoc ratione. uxoris suae; et propter illa quæ tenet in parrochia
de Bedeyssano et de Sancto-Capraziofacit dictus Petrus quartam partem
in uno milite seu domicello de exercitu et Guilhelmus Raymundi medietatem
quarti et sacramentum fidelitatis et homagium.
113. Item, dominus Joannes de Mascalaco, miles, et Vitalis de Tunicaalba,
burgensis, recognoverunt a domino nostro rege Angliæomnia quæ
habent in parrochia de Mascalaco, excoepto territorio de Laroque-Berart
et excoepto tenemento vocato de Mascalaco quod emit dictus miles a
domino Guilhelmo Bernardi de Paolhaco et excoepto tenemento vocato de
Lartiga, pro quibus praemissis recognoverunt se tenere coram dicto domino
nostro Rege stare juri; et amplius quod dictus dominus Rex debet habere
vendas dum venduntur, et in mutatione domini Agennensi juramentum
fidelitatis et quilibet eorum duodecim denarios morlanenses Gailhardo et
Arnaldo de Caussenx. Pro quibus deveriis ipsi Gaillardus et Arnaldus
debent praemissa garentire eisdem.
114. Item, Ramundus de Turre recognovit quod ipse cum partionarüs
suis tenent a domino Agenezii castrum de Aslafforti cum honore et districtu
et pertinentiis suis, pro quibus recognovit se debere facere cum
partionariis suis unum militem vel domicellum de exercitu quando communis
exercitus fit in Agenezio et centum solidos morlanenses vel decem
libras arnaldenses de acaptagio, in mutatione domini de Agenezio et
bomagium; et sacra~entum fidelitatis.
115. Item, Bernardus de Lart junior, filius Vidonis de Lart, nomine
dicti patris sui recognovit quod ipse tenet a domino nostro Rege affarium
de Calongis cum suo partionario pro quo recognovit quod debent ambo
insimul facere unum militem de exercitu secundum consuetudines Agennenses.
Item, quintam partem castri de Lissa pro qua dixit quod debet facere
qnintam partem in uno milite de exercitu secundum consuetudines Agennenses.
116. Item, Joannes de Bianna (Viane?~ recognovit se tenere a domino
Agenesii medietatem feudi seu affarii de Laplanha, alias vocati de Lamerlenca,
pro quibus recognovit se debere facere medietateni quinqne solidorum
arnaldensium vel medietatem unius mulæ albae de acaptagio, in
mutatione domini Agenesii in electione dicti Joannis. Quæ terra est in
parrochia Sancti-Hilarü de Daubeza.
117. Item, Petrus de Peralonga recognovit se tenere a domino Agenezii
octavam partem castri de Lissa et pertinentiaruru ejus et facere, cum
partionariis suis sacramentum fidelitatis, et homagium, et centum solidos
currentis monetæ in Agenesio de acaptagio in mutatione domini Agenesii,
et nihilominus unum militem vel domicellum armatum de exercitu, quando
communis exercitus fit in Agenesio.
118. Item, Guilhelmus Arnaldus de Gelas recognovit se tenere in gentili
feudo, ralione uxoris suae, a domino Agenezü campinazium de Luzanet
et Capmorteras, cum suis partionariis; et se facere jus et lex in manu sua;
et sacramentum fidelitatis.
119. Item. Amanevus Descercas et Bertrandus Samaza et Stephanus
de Lahilha recognoverunt se tenere a domino Agenesii militiam de Sanctagemma,
pro qua recognoverunt se debere facere unam lanceam servientis
et unum par chirothecarum albarum; et jus facere in manu sua; et fidem;
et sacramentum.
120. Item, Oddo de Monteacuto, clericus, recognovit pro se et curatorio
et tutorio nomine nepotorum suorum, se tenere a domino Agenezii terras
et possessiones, bona, oblias quæ ipsi habent et tenent in Agenezio, in
parrochia de Sieuza et in loco vocato de Sainctsaubet, prope Montemregalem
francas; pro quibus recognovit se debere facere alia deveria pro
præmissis quod non noceret, eisdem.
121 Item, Fortinus Sancii de Vidailhaco recognovit se tenere a domino
Agenezii medietatem castri de Bilhaton, cum pertinentiis suis; pro qua
recognovit se debere facere sacramentum fidelitatis et quinquaginta
solidos arnaldenses in mutatione domini Agenesü. Exceptum vero de
præmissis nemus de Claverens, quod dixit se tenere a Guilhelmo Raymundi
de Ferrioli.
122. Item, Vitalis de Marthoreto, filius quondam Marthoreti, burgensis
Medicini recognovit se tenere a domino Agenesii omnes hæreditates quas
habet in Agenezio francas; et facit domino Agenesii viginti denarios morlanenses
censuales de quadam pecia terræ quæ est in parrochia de
Fonsarias in loco vocato à Lacausade.
123. Item, Arnaldus de Solinhoce, miles, Arnaldus de Sancta-Marsa,
domicellus et Arnaldus de Taris burgensis de Caumonte, recognoverunt
se tenere a domino rege Angliae quicquid habent in parrochia de Sancta-
Marsa, scilicet terras, vineas, molendina et molinaria, excoepto feudo
de Lafitta quod asserunt se tenere a domino de Cavomonte; pro quibus
recognoverunt se debere facere deveria infra scripta; scilicet quod quando
dominus Angenezii intrat in Carrono de novo per totam Cayranum debent
venari, cum suis partionariis, per duos dies ad expensas proprias et
prmdicta debent portare ubicumque sit in Agenesio. Verumtamen si
dominus Ageuezii vellet quod ipsi ulterius venarentur ipsi debent venari
ad expensas domini de Agenesio.
124. Item, Carbonellus de Peyrussa, domicellus, recognovit se tenere
a domino Agenezii medietatem pro indiviso castri de Podanassio, cum
pertinentiis suis cum istis deveriis; quod debent facere domino Agenezii
sacramentum fidelitatis; et unum militem seu domicellum armatum de
exercitu. Et dictus Carbonellus debet recipi vel alius domicellus seu miles
vel qtiieumque sit dominus illius castri si est domicellus debet recipi ut
miles, cum partionario suo vel ipse pro semetipso. Et debet facere ita
solidum morlanensem pro acaptagiis quando dominus Agennensis mutatur.
Et exercitus debet esse quadraginta dierum quando dominus trahit exercitum
extra dioecesim Agennensem vel intus dioecesim Agennensem.
Testes de ista recognitione dominus Fortanerius de Cazanova, Joannes
Costelh.
125. Item, Pelegrinus de Mascalaco, miles, recognovit se tenere a
domino Agenezii quicquid tenet in parrochia de Mascalaco cxcoepto affario
quod tenet in loco vocato à Laroque-Berart pro quibus recognovit se
debere facere et stare juri coram eo; et si venderentur habere idem
dominus laudimium seu vendas, videlicet de quolibet solidum unum denarium.
Pro quibus etiam solvit in mutatione domini majoris duodecim
denarios morlanenses Gailbardo et Arnaldo de Caussenx, domicellis; et
ipsi domicelli debent garentire eidem bona prædicta domino supradiclo.
Testes; Bonellus de Serra, magister Arnaldus Dainbs.
126. Item, Bertrandus de Gallardo recognovit se tenere medietatem
castri Despienx, cum pertinentiis suis, a domino Agenesii, ratione cujus
dixit se debere facere unum militem seu scutiferum quando communis
exercitus exit de Agenesio et hoc una cum aliis partionariis suis dicti
castri; et plus quinquaginta solidos arnaldenses in mutatione domini; et
juramentum fidelitatis; et homagium; et protestatus fuit quod si plus vel
minus inveniretur quod deberet facere paratus est adimplere et quod non
possit ei noscere.
Item, dictus Bertrandus de Gailhardo recognovit se tenere a domino
Agenesii quartam partem castri de Gollard prope lou NomDieu, cum pertinentiis
suis, ratione cujus tenetur facere sacramentum fidelitatis; et coram
eo respondere.
Testes de ista recognitione; dominus Fortanerius de Casanova, Joannes
Costelh, Fortinus Sancil de Vidalhaco.
127. Item Petrus de Albinhaco Arnaldus Guilhelmi Delbocador,
Arnaldus Taillaut et Petrus de Soussis, consulibus Castri Comitalis(Damazan)
una cum Bernardo Peleti et Petro de Romavisseniore, scyndicis dicti
loci pro se et tota universitate recognoverunt quod dictum Castrumcomitale
lotum est dicti domini nostri Regis immediate, infra clausuram et
extra clausuram similiter quantum se extendunt, circumquaque viginti
perticae de novem razis, pertica excoepto aliquantulum de terra usque ad
unam conquatam quæ est Belli de Cazanova, domicelli, et est extra clausuram
proedictam.
Item, recognoverunt quod tenentur facere sacramentum prædicto domino
Regi sicut tota communitasAgennensisfacit; et exercitum quando tota dicta
communitas facit similiter; et cavalgadam secundum quod aliæ bastidx
faciunt.
Item, recognoverunt quod de quolibet solo sive ayriali de quatuor canis
in amplitudine et duodecim in longitudine faciunt et debent praedicto
domino Regi vel ejus locumtenenti sex denarios obolum tantum in festo
Omnium-sanctorumet totidem de acaptagiis in mutatione domini.
Item, recognoverunt quod de quolibet cazali debent facere duos denarios
obolum in dicto festo et de acaptagiis, in mutatione domini.
Item, recognoverunt quod de qualibet domo seu ayriali vel solo vel
cazali qui venditur debent persolvere prædicto domino Regi vendas,
scilicet duodecimam partem quo vendetur et nisi oblix solutæ fuerint
prædicto termino debentur prædicto domino Regi vel ejus locumtenenti
quinque solidi pro gatgio et nihilominus persolvere dictas oblias.
Item, recognoverunt quod de quolibet furno in quo quis panem decoquet
ad vendendum vel panem vicini sui debet persolvere duodecim denarios
obliarum in qualibet hebdomada dicto domino Regi vel ejus locum
tenenti.
Item, recognoverunt quod macellus dicti Castricomitalis est prædicti
domini Regis et bajulus dicti loci conducit cum vult et pro quanto pretio
potest.
Item, recognoverunt quod de quolibet bove qui occidetur ad vendendum,
seu vacca, porco, vel troja seu sue debent persolvere unum denarium; et
de ariete, de ove, de capra, de hyrco, obolum.
Item, recognoverunt quodquicamque sit pred. in dictoloco debet dare
unam libram ceræ obliarum, dicto domino Regi vel ejus locumtenenti, in
festo Omnium-sanctorum.
Testes sunt Fortanerius de Cazanova, magister G. de Andirano, frater
Arnaldus de Marchia, gardianus fratrum minorum Agennii, Fortinus Sancii
de Vidailhaco, Joannes Costelh.
128. Item, in crastinum, magister Ramundus de Prato et magister
Ramundus de Bolino pro se et hominibus de Bolin partionarüs quorum
sunt procuratores recognoverunt se tenere francariam seu territorium de
Bolino et de Borderiis in feudum a domino regi Anglioe; pro quo territorio
et pro qua francaria tenentur facere dicto domino Regi, in mutatione
domini, décem solidos morlanenses, exercitum de »unomilite vel domicello
armato in tertia parte, una cum domino castri Sancti-Orientii et sacramentum
fidelitatis; et homagiurn.
Testes Petrus de Fargis, Guilhelmus de Labourgade.
129. Item, Raymundus Bajuli recognovit se tenere a dicto domino Rege
medietatem totius facti de Bernadet quod est in 'parrochia Sanctoe-Mariae.
de Culturis et de Sancta-Coesipia d'Ausenx; pro quibus debet facere deverium
domino Agenesii, videlicet par calchariorum deauratorWll de acaptagiis
in mutatione domini Agenesii.
Testes magistri Bernardus de Saneto-Lupo, Amanevus de Madalhano.
130. Item, Theobaldus de Serra, clericus, pro se et domino Arnaldo
de Serra, milite, fratre suo et domina Dolsa de Canoys, procuratorio
nomine, recognovit se tenere, una cum partionariis suis quicquid habet et
tenet vel aliquis pro eis vel eorum nomine in parrochia Sanèti-Saturnini de
Canoys, a domino Agenezii et debent facere unum sparverium saurum et
primum una cum dictis partionaril"s in mulatione domini.
Testes magister Petrus de Podio et Arnaldus Probi.
131. Item, dominus Geraldus de Sancto-Orientio, miles, re~ognovit se
tenere a domino Agenesii quartam partem Sancti-Orieniii, cum ejus pertinentiis,
ratione quorum, una cum suis partionariis facit unum militem
vel domicellum cum armis qui debet sequi dictum dominum Agenesii
quando communis exercitus Agenesii sequitur ipsum secundum usum et
consuetudinem agennensem.
Item, facit ipse et sui parlionarii triginta solidos morlanenses dicto
domino mutanti in Agenesio.; et homagium; et fidelitatis juramentum.
Testes sunt Carbonellus de Poussa, magister Petrus de Podio.
132. Item, Honoria de Laroqua, recognovit se tenere a domino Agenezii
sextam decimam partem Castri d'Escussano, cum pertinentiis suis,
pro quibus debet facere sextam decimam partem in uno milite de exercitu,
per quadraginta dies, semel in anno, si exercitus fit in Agenesio; sextam
decimam partem centum solidorum monetæ currenlis in Agenesio de acaptagiis,
in mutatione domini Agenesii; et sacramentum fidelitatis.
133. Item, dominus Bernardus de Insula, recognovit se debere facere
cum domino Fortanerio de Cazanova, domino Agenensi unum militem seu
scutiferum de exercitu pro his que habet in Agenesio, videlicet pro Castronovo,
cum pertinentiis et pro affario quod habet in condomino de Campinargues
et a Bardin et a Lancunhan, et per arrestar, quando trahit de
Agenesio exercitum generaliter; et sacramentum fidelitatis et homagium.
134. Item, Geralda de Ripperia, vidua, recognovit se tenere quartam
partem feudi de Ripperia, prope Lavardacum, a domino Agenezii, ratione
cujus tenetur sibi facere unum servientem armatum, una cum aliis partionariis
suis, quando communis exercitus de Agenezio exit.
Testes Dupetus de Gozonio, magister Petrus de Podio.
135. Item, Guilhelmus de Fonte et Deodatus de Cano, consules de
Grueria, nomitie suo et hopinum dicti loci, ut dixerunt recognoverunt
quod ipsi et universitas tenentur facere et praestare juramentum fidelitatis,
apud Agennium, domino Agenezii, quando ipse dominus venit noviter in
Agenezio.
Item, quod si dominus Agenezii venit (une temporis apud Grueriam,
universitas seu communitas ipsius loci de Grueria debent et tenentur facere
et præstare eidem domino, si ipse voluerit singulariter simile juramentum,
scilicet fidelitatis.
Item, quod locus de Gueria, et jurisdictio, et merum et mixtum imperium
ejusdem loci apendent ex domino Agenezii immediate.
Item, quod universitas seu communitas dicti loci de Grueria debent et
tenentur facere exercitum domino Agenezii cum mandatur et fit generaliter
exercitus in Agenezio, juxta usus et consuetudines Agenezii.
Testes magister Petrus de Podio, Gailhardus de Barreria.
136. Item, XXII"die dicti mensis novembris, Petrus Arnaldi de Feudas,
Garsias Novaldi de Cazanea, Petrus de Contault, Petrus Mercaderii,
Geraldus Boelli, Petrus Ameva, consules bastidæ de Viana, pro se et universitate
dicti loci, et Guilhelmus Arnaldi de Rupe, et Bernardus de
Astafforti, milites, escudier (sic) dictoe bastidæ dixerunt quod ipsi nomine
dictæ universitatis et dicta universitas debent ipso domino regi Angliæ
sacramentum fidelitatis et exercitum quando fit communiter per alios de
bastidis de Agenezio.
Item, debent dicto domino Regi et domino Jordano de Insula pro quolibet
ayriali et cazali quæ sunt in dicta bastida sex denarios arnaldenses
obliarum et totidem de acaptagiis in mutatione (tam) dominorum quam
feudatoriorum.
Item, debent facere tam dicto domino Regi quam prædicto domino
Jordano, pro qualibet conquata terræ qum est de Rupe usque ad flumen
Baizæduos solidos arnaldenses' obliarumannuatim et totidem de acaptagiis
tam in mutatione dominorum quam feudatoriorum.
Item, debent facere dominis supradictis pro macello quinquaginta solidos
arnaldenses annuatim; et ille qui habebit furnum in dicta bastida, decoquente
panem alienum in dicto,furno, debet facere dictis dominis annuatim
decem solidos arnaldenses.
Testes Grunardus de Altisvineis, dominusBonellusde Serris, Arnaldus
de Auxio.
137. Item, Raymundus de Altigiis, recognovit se tenere a domino
Agenesii quasdam terras et nemus qum sunt sita in parrochia de Altigiis
et asserit esse eas francas; tamen recognoscit quod de illis faciet jus in
manu domini Regis cuilibet de ipso ratione dictarum terrarum acquerenti.
Item, dixit quod si dictæ terroe venderentur dominus Agenezii haberet
vendagium seu vendas suas tanquam dominus feudi.
Te3tes magister Bernardus de Sancto -Lupo, Anthonius de Podio
Lobaut.
138. Item, GuilhelmusMartini, Bervinus de Carreria, Petrus de Colombino,
Gaillardus de Jus, cum torneriis et partionai-iisrecognovit se debere
facere, domino mutanti, in Agenezio, quinque solidos vel unam mulam
albam et hoc in electione ipsorum pro quadani petia terraé qux est, apud
Los Nartins, vocatum terram de Plainho, in parrochia de Daubera,
Testes magister Bernardus de Sancto-Lupo,Anthoniusde Pod.ioLobaut.
139. Item, Bernardus de Maurenx, dominus de Cora, recognovit se
ru~.tenere a domino Agenezii honorem Del Campuep, situm in episcopatu
Agenezii, pro quo reeognovit se debere facere, in mutatione domini unam
lanceam cum ferro albo, et est inter Bauville et Sentserra.
Testes magister Bernardus de Sancto-Lupo, Anthonius de Podio
Lobaut.
140. Item, Gailhardus Geraldus de Gailhardo, domicellus, recognovit
se tenere a domino Agenesil territoriurn vocatum de Las Martietz, ratione
facti Agenezii. Et de dicto territorio debet facere jus coram dicto domino.
Testes magister Bernardus de Sancto-Lupo, Anthonius de Podio
Lobaut.
141. Item, Guilhelmus Arnaldi de Paderno recognovit se tenere a
domino Agenesii res quas habet et tenet apud Montemgailbardum et iu
pertinentiis suis, pro quibus dixit se debere facere decem solidosarnaldenses,
pro acaptagiis; sacramentum fidelitatis.
Testes magister Bernardos de Sancto-Lupo, Anthonius de Podio
Lobaut.
142. Item, Bernardus de Lagarda, domicellus, recognovit se tenere a
domino Agenesii tertiam partem pro itidiviso cujusdam feudi quod est prope
Altivillaris et Durat, et protenditur dictum feudum de fonte vocato Romevo
usque ad flumen vocatum Garone; proquibus tenetur facere domino Agenesii
tertiam partem unius paris columbarum alborum in mutatione domini
Agenesii.
Testes magister Bernardus de Sancto-Lupo, Anthonius de Podio
Lobaut.
143. Item, XXVIIIa die mensis novembris Petrus de I,a~reza, clericus,
filius et hæres Honoriæ de Boglonio quandam defunctæ recognovit se
tenere, a domino Agenesii, ratione militiæ, affarium de Bonolupo situm in
parrochiis de Podiogontaldi, de Vineis, de Sentavilla d'Ares, de Sancto-Leone
Dalaurgas, de Montecassino, de Marsilhiaco, videlicet, terras, vineas,
oblias, census, nemora, prata et alias possessiones; et de præmissis' omnibus
tenetur facere et recipere jus in manu prædicti.
Testes magister Aymericus de Palasolus, Raymundus Marquezii.
144. Posthaec XXV11, die mensis januarii Taleyran, vicecomes Leomaniae
et Altivilaris, recognovit tenere, nomine filiæ soæ Marqueziae et haeredis
vicecomitatus heomanix et Altivilaris et castrum de Altovilari cum perti
nentiis suis ab illustri domino rege Angliæ, duce Aquitaniæ; pro quibus
tenetur eidem facere tres milites seu scutiferos in equis, quando communis
exercitus fit in diocezi Agennezii; et sacramentum fidelitatis; et homajium.
Quam recognitionem fecit salvo suo jure in omnibus.
Testes magister Arnaldus Debatfelha, magister Stephanus Dominici,
magister Guilhelmus Durandi.
145. Acta fuerunt haec apud Agennium, anno et diebus quibus supra,
in præsentia testium suprascriptorum et mei Stephani Vignerii, communis
notaril Agenezii, qui super præmissis omnibus ad instantiam et requisitionem
dicti domini subsenescalli cum voluntate prædictorum prmlatorum,
baronum, militum, domicellorum, communitatum, burgensium, et procuratorum
et aliorum supranominatorum recepi et inquisivi hoc presens
instrumentum pro dicto domino Rege et Duce. Regnante domino Philippo,
rege Francorum et domino Edvardo, rege Angliæ duce Aquitaniæ prædicto
et Jeanne Aginuensi episcopo. Èt est sciendum quod in quatuor juncturis
glutinatis quæ fient sunt in his quinque pellibus. Ego dictus Stéphanus
Vignerii, notarius Agenensis apposui quatuor signa, in qualibet junctura
unum, et in fine istius præsentis instrumenti aliud. Quod instrumentum
ego Joannes de Mascat, communis notarius Agennii conductor dicti
Stephani scripsi et in publicam formam redegi aucthoritate consulum
Ageni.
Collationé sur son original, par moy notaire, secretaire du Roy, maison
et coronne de France.